Er is het een en ander mis met onze overheid. Die conclusie mogen we trekken uit de toeslagenaffaire en de rapporten die het afgelopen jaar zijn uitgebracht over de onderliggende problemen. Wet- en regelgeving op een begrijpelijke manier uitvoerbaar laten zijn blijkt niet altijd eenvoudig. Dat is ook niet zo vreemd, want de betrokkenen leven in een wereld van óf politiek, óf beleid, óf wetgeving óf uitvoering, met elk zijn taal en gebruiken. Dat maakt het lastig om elkaar te kunnen begrijpen. En dat is onhandig. Want pas als we elkaar begrijpen kunnen we werken aan oplossingen.
Elkaar begrijpen
Om tot oplossingen te komen kunnen gemeenschappelijke taal en gebruiken ons helpen. Dit hoeft niet perfect te zijn, maar wél goed genoeg om samen de relatie tussen ons beleid, de praktijk en de wet te snappen. Om maar wat te noemen: over de hele wereld wordt handel gedreven in het Engels ondanks het feit dat niet iedereen die taal evengoed spreekt. Zo lang we maar goed genoeg weten waar we met elkaar over praten komen we samen tot oplossingen, ook bij tegengestelde belangen.
Dit kan ook zo werken voor uitdagingen met beleid, wet, regels en praktijk. Als we elkaar begrijpen kunnen we ook mét elkaar als één team oplossingen vinden. De uitvoerder aan tafel met de beleidsmaker én de wetgevingsjurist om gevolgen van beleid te koppelen aan problemen in de praktijk en andersom. Als we daarin slagen, dan kunnen de problemen met uitvoering van regels worden opgelost. We zijn dan niet langer medicijnen aan het slikken tegen de pijn, maar onze overheid gezond aan het maken en houden door de juiste voeding: uitvoerbare en begrijpelijke regels.
Het ziektebeeld
Op 25 februari presenteerde de Tijdelijke Commissie Uitvoering (TCU) van de Tweede kamer haar rapport “Tussen balie en beleid“, gebaseerd op de hoorzittingen over problemen in de uitvoeringspraktijk. Een rode draad in deze hoorzittingen was dat er “niet genoeg wordt gedaan met de ‘praktische wijsheid’ van de uitvoerende ambtenaar”. De TCU komt met signaleringen en adviezen. Maar bieden deze ook houvast voor structurele oplossingen?
Volgens de commissie komen mensen in de problemen en is een belangrijke oorzaak dat de Tweede Kamer, ministeries en uitvoeringsorganisaties niet goed samenwerken. En dat er daardoor steeds meer ingewikkelde wet- en regelgeving is die geen rekening houdt met wat burgers aankunnen. Of die uitvoeringsprofessionals geen ruimte biedt voor maatwerk, waardoor ze niet altijd recht kunnen doen aan de belangen van de mensen die ze willen helpen.
Medicijn of gezond leven?
De signaleringen uit het rapport leggen een ziektebeeld bloot dat al jaren bekend is. En het is dan ook goed om te zien dat deze nu aandacht krijgen. Maar wat gaan we doen? Medicijnen slikken of gezonder leven?
Bij de adviezen van de TCU is het de vraag of die leiden tot “gezonder leven”. Zij adviseert onder andere dat de Kamer haar tijd zou moeten investeren in … “Het uithoren van uitvoeringsprofessionals en doornemen van uitvoeringstoetsen in het totstandkomingsproces van wetgeving“. Dit is een medicijn dat de aandoening niet oplost.
De leden van de Tweede Kamer hebben als taak het vertegenwoordigen van de bevolking, het aannemen van wetten en het controleren van de regering. Het advies lijkt te zeggen dat de Kamer de inhoud van de uitvoering en vervolgens de vertaling naar het beleid zou moeten controleren. Maar het is juist haar taak om de regering te controleren.
Het is daarom niet de Kamer, maar het zijn de inhoudelijk professionals van uitvoering, beleid en wetgeving die hier als team aan de lat staan. Zij kunnen met hun kennis samen de Kamer helpen om haar taken uit te voeren. Kennis samengebracht in een beleid en wetsvoorstel, waarin de bekende praktijkproblemen al zijn verwerkt en waarmee de uitvoeringstoets zoals wij die nu kennen overbodig wordt. Op die manier komen we tot een leefstijl waarmee we onze gezondheidsproblemen van binnenuit aanpakken.
Samen bewegen
Een gezonde leefstijl vraagt beweging. En dat bewegen doen we als Nederlanders maar al te graag in groepsverband, bijvoorbeeld op het voetbalveld of in de yogastudio. Dan trekken we ons aan elkaar op, werken we samen en worden we allemaal gezonder. Mr. dr. Mariette Lokin betoogt in haar proefschrift een manier om in teams aan ons beleid en onze regels te werken: LegOps. Een manier die als grote winst oplevert dat er een blijvende samenwerking tussen beleid, wetgeving en uitvoering ontstaat. Een samenwerking met een gedeelde, inhoudelijke verantwoordelijkheid voor het voorstel dat door de regering aan de Tweede Kamer wordt aangeboden. Daarmee kan dan ook de bestaande uitvoeringstoets voor beleid en regelgeving tot het verleden gaan behoren. Waarom? Omdat de uitvoeringsprofessional niet achteraf, maar al vanaf het begin betrokken is bij het maken van het beleid en de regels.
Tot slot
Uiteindelijk is de Tweede Kamer – en indirect wij allemaal – hiermee het meest geholpen. Zij neemt niet het gewicht op de schouders van de inhoudelijke vertaling van problemen in de uitvoering naar oplossingen in het beleid. Of hoe dit wordt opgeschreven zodat het in ons geheel van wetten past. Daar zorgt het team van professionals voor. De kamer kan het door beleid, wetgeving en uitvoering gezamenlijk gemaakte voorstel met vertrouwen aannemen en controleren of de regering hier goed gevolg aan geeft. Daarmee worden haar taken niet alleen overzichtelijker, maar komen deze ook ten volste tot zijn recht.
Zijn daarmee al onze problemen opgelost? Nee, natuurlijk niet, maar wel zetten we stappen naar een blijvend goede gezondheid. Slimmer met Regelgeving zal zich ondertussen – als burgers tussen balie en beleid – blijven inzetten om een gezonde leefstijl te stimuleren in plaats van medicijn te slikken.
Het rapport “tussen balie en beleid” vindt u hier.
Het proefschrift van dr. Mariette Lokin vindt u hier.
Voeg opmerking toe