“Waarom zijn wetten geschreven in taal die bijna niemand snapt?”

Deze titelvraag komt van rechtenstudent en journalist Tahrim Ramdjan bovenaan zijn artikel op De Correspondent in de reeks Voorstellen. In het stuk zelf stelt de auteur vervolgens: “ik durf wel te concluderen dat geen enkele Nederlander al die wetten uit het hoofd kent. En zelfs als je alle wetboeken door zou spitten, is de kans klein dat je alle wetten ook volledig begrijpt.” Een herkenbare stelling, die we ook bij Slimmer met Regelgeving o.a. benoemden in ons artikel Waarom wij wetten willen weten.

In zijn publicatie pleit Tahrim ervoor om onze wetten in begrijpelijke taal – op B1 niveau – te herschrijven en publiceren. Niet om de wet te vervangen, maar om mensen te helpen om deze beter te kunnen begrijpen. Een mooie gedachte om middels communicatie een stap te zetten naar begrijpelijkheid. Ook pleit de auteur voor een wijziging in de juridische opleidingen waarin: “de focus vooral lag op het correct toepassen en interpreteren van de wet … maar een groot deel van het werk (red: van een jurist) zal ook uit schrijven bestaan. Daarom zouden toekomstige juristen moeten leren om begrijpelijk te schrijven.” Ook hier de terechte gedachte om de communicatie van de juridische werkelijkheid te verbeteren.

De stap om communicatie een plek te geven in het uitleggen van wetten is belangrijk. In de praktijk zijn er gelukkig steeds meer manieren waarop dit gebeurt, commercieel en niet commercieel. Maar ook zeker bij het opstellen van onze wetten en regels zelf is veel winst te behalen. Het is een logische gedachte dat de instanties die voor onze wetten en regels verantwoordelijk zijn, zelf het best in staat zouden moeten zijn om ‘hun eigen werk’ toe te lichten.

Echter, om de context van onze wetten en regels in het dagelijks leven begrijpelijk te maken is méér nodig. Niet alleen moeten we begrijpelijk kunnen uitleggen hoe we ons in lijn met een wet zouden moeten gedragen. We zullen de uitleg ook moeten omdraaien, dus: welke regels zijn voor jouw situatie, jouw gebeurtenis die zich nu afspeelt, van toepassing en wat voor gevolgen heeft dat voor je. We zullen dus de relaties tussen onze wetten in een individueel praktijkgeval moeten kunnen uitleggen. Dat is allereerst: over welke wet hebben we het, wat betekent die wet, wat zegt het besluit bij die wet, de regeling bij die wet, het beleid zoals uitgewerkt in de uitvoering van die wet, en de documenten die ik moet aanleveren om aanspraak te kunnen maken op die wet. En tegelijkertijd: wat voor invloed heeft dat op wat andere wetten, regels en beleid zeggen over mijn situatie.

Als ik bijvoorbeeld ik in de bijstand zit, maak ik mogelijk ook aanspraak op huur- en zorgtoeslag en andere regelingen om mij te helpen. Om onze wetten en regels écht begrijpelijk te kunnen maken is het nodig dat we aan de achterkant duidelijk hebben hoe die regels elkaar in mijn situatie beïnvloeden. En dat we dít dan in begrijpelijke taal kunnen uitleggen. Anders zijn we heel begrijpelijk aan het communiceren hoe een wet werkt, maar zal die in de praktijk voor mij toch anders kunnen uitpakken.

Dus begrijpelijkheid gaat niet alleen over ingewikkelde taal eenvoudig maken, maar gaat ook over context en de situatie waarin de regels samenkomen, wat dit teweegbrengt, en dát vervolgens begrijpelijk kunnen uitleggen. En wanneer we dat niet kunnen, dan hebben we een taak om ons stelsel van regels beter op elkaar af te stemmen. Een mooie uitdaging waar nog een hoop voor is te doen.

Laten we vooral beide zaken doen. Laten we aan de voorkant onze regels proberen begrijpelijker op te stellen en met goede communicatie verduidelijken. En laten we aan de achterkant de samenloop van onze regels op alle niveaus onder de loep nemen en op slimme wijze de niet uitlegbare botsingen wegnemen. Dan worden onze wetten en regels ook in de praktijk een heel stuk begrijpelijker. Lees ook ons verslag van de workshop Legal Understanding waarin ditzelfde thema de aandacht had.

Lees hier het artikel van Tahrim Ramdjan. En bekijk ook de reacties, waarin veel verschillende invalshoeken worden aangehaald.